Neofobia żywieniowa

techadmin

• 2020-11-28
• #mojedzieckojetosamo, #neofobia, #neofobiażywieniowa, #żywieniowa

„Moje dziecko je w kółko to samo i nie mogę z tym nic zrobić!”- o neofobii żywieniowej

Często zdarza się, że dzieci w pewnym wieku stają się bardziej kapryśne i wybredne względem podawanych posiłków. Do obowiązków rodziców należy troska o zdrowie ich pociech, także w obszarze prawidłowego odżywiania- niedobory powstałe  w wyniku niedostarczania potrzebnych substancji odżywczych, a w szczególności witamin i minerałów, mogą prowadzić do zaburzeń w rozwoju młodego organizmu, a konsekwencje tego mogą mieć znaczenie w już nawet dorosłym życiu. Warto czekać aż dziecko przestanie wybrzydzać? Oczekiwać, że będzie posłuszne i zacznie jeść to co powinno? Ostrożnie, to może być neofobia żywieniowa.

Czym jest neofobia żywieniowa?

Neofobia żywieniowa uznawana jest za zaburzenie należące do grupy zaburzeń karmienia typu „wybiórcze jedzenie”. Przejawia się ona unikaniem spożywania nowych produktów. Zwykle ma swoje początki w dzieciństwie, około 2-3 roku życia, przy czym swoją najbardziej rozwiniętą formę przybiera między 2 a 6 rokiem życia. W okresie adolescencji można zauważyć spadek skłonności do neofobii żywieniowej, a ponowny ich wzrost możliwy jest  w czasie trwania późnej dorosłości- jednak to może być spowodowane czynnikami zdrowotnymi, między innymi takimi jak choroby współwystępujące, charakterystyczne dla starszego wieku. Osoby zmagające się z neofobią żywieniową doświadczają silnych negatywnych emocji, lęku i stresu w wyniku próbowania i jedzenia nieznanych im produktów, bądź takich, które wyglądają im na nieznane. Skutkiem tego jest bardzo ograniczona, nieurozmaicona i uboga w składniki odżywcze dieta.

Neofobia żywieniowa a wybrzydzanie

Konieczne jest różnicowanie neofobii żywieniowej i wybrzydzania. Z tym drugim przypadkiem, mamy do czynienia zazwyczaj między 2 a 3 rokiem życia i jest to zachowanie przejściowe, stanowiące naturalną część rozwoju dziecka w fazie wyrażania własnej niezależności i autonomii. Neofobia żywieniowa może zaburzać ten rozwój i nie przemija „sama z siebie”, a nawet może się nasilać i występować w życiu dorosłym. Ponadto dziecko wybrzydzające jest w stanie zjeść niechciany produkt w sytuacji dużego głodu, przez długi okres czasu preferuje monotonnie jeden rodzaj pokarmu, a następnie zastępuje go innym na  takiej samej zasadzie i odmawia spożywania wcześniej lubianych, jedzonych produktów, ta zauważalna niechęć ma charakter chwilowy. Natomiast dziecko z neofobią żywieniową unika spożywania jedynie nieznanych pokarmów i takich, które wyglądają na nieznane, nie zacznie ono ich jeść nawet w wypadku silnego głodu, a na sam proces ich jedzenia oraz próbowania reaguje lękiem, stresem, a nawet paniką.

Przyczyny neofobii żywieniowej

Uwarunkowania neofobii żywieniowej można rozpatrywać w różnych kategoriach. Patrząc na literaturę można zauważyć, że jest ona w 70%- 78% warunkowana genetycznie, jednak ważnym elementem są również czynniki środowiskowe.
Dane zaburzenie jest silnie związane z lękiem, który również ma swoje podłoże genetyczne i obserwując neofobię żywieniową u matki- jest duża szansa na wystąpienie jej u dziecka. Kolejnym czynnikiem genetycznym są preferencje smakowe, które kształtują się już w łonie matki. Jeśli wtedy dziecko będzie doświadczało dużo różnorodnych smaków, tym mniejsza szansa na wystąpienie neofobii.
Obserwując rozwój zaburzenia pomiędzy 2, a 6 rokiem życia możemy zauważyć wpływ czynników środowiskowych. Dzieci będą wybierały ze swojego talerza to co lubią, ale przede wszystkim to, co znają. Nowość będzie wywoływała u nich z jednej strony zmieszanie i strach, a z drugiej- ciekawość. Potwierdzeniem są badania mówiące o tym, że dzieci chętniej zjadają rzecz nową z tą, którą znają. Jeśli maluch będzie przyzwyczajany tylko do konkretnych produktów, to trudno będzie rozszerzać jego dietę i poznawanie świata. Eksponowanie nowych smaków i wprowadzanie ich do diety sprawia, że dziecko się rozwija. Badania udowodniły, że dopiero przy około 10 próbie zasmakowania nowej potrawy, dziecko zaczyna ją akceptować.
Kolejnym czynnikiem determinowanym przez czynniki środowiskowe mogą być postawy matki, jak i osób z otoczenia, do jedzenia. Ważnym aspektem jest atmosfera panująca w trakcie posiłków czy otwartość otoczenia na rozmaite produkty i smaki. Jeśli dziecko nie będzie obserwowało dookoła sięgania po nowości, to samo nie będzie naśladowało odpowiednich nawyków żywieniowych. Przyczyną neofobii może być również nagradzanie dziecka, gdy zje coś, czego nie lubi. Takie wzmocnienia mogą powodować zniechęcenie i utwierdzenie w tym, że to rzeczywiście było coś niedobrego.
Warto również wspomnieć o aspekcie osobowościowym. Każde dziecko różni się cechami charakteru i temperamentem. Można upatrywać przyczyny neofobii żywieniowej w tym czynniku, jednak należy pamiętać, że przyczyny mogą być różne i uwarunkowane kilkoma zmiennymi.

Możliwe konsekwencje

Niewątpliwie bunt i niechęć do jedzenia przez dziecko są naturalnym etapami i możemy dopatrywać się tutaj pozytywnego zjawiska rozwoju niezależności i ciekawości świata. Jednak w sytuacji, gdy przybierają one postać neofobii żywieniowej obserwujemy więcej skutków negatywnych. Dieta dziecka zaczyna być uboga w odpowiednie składniki odżywcze, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju młodego organizmu. Co dalej za tym idzie, dzieci nie będą nabywały odpowiedniej wagi; trudnością jest neofobia trwająca w okresie znaczącym dla rozwoju dziecka, gdyż może to mieć wpływ na funkcje metaboliczne, które mogą wprowadzić długotrwałe lub stałe negatywne skutki zdrowotne.
Przez dane zaburzenie dziecko również nie kształtuje prawidłowych nawyków żywieniowych. Z wiekiem mogą pojawić się trudności z odpowiednim poziomem witamin, bilansowaniem posiłków czy urozmaicaniem diety. 

Jak można pomóc dziecku dotkniętym neofobią żywieniową?

Przede wszystkim, absolutnie nie powinno się wymuszać czegokolwiek na dziecku i stosować jakichkolwiek kar, czy upomnień w postaci słów- zamiast tego, warto wspierać dziecko emocjonalnie, łagodzić u niego lęk i stres z tym związany,  zrozumieć w pełni problem z jakim się boryka. Awersja do spożywania nowych produktów nie wynika z woli samego dziecka i nie należy oczekiwać od niego nagłej zmiany. Przede wszystkim spróbuj:

• Pozostawiać nowe posiłki w pobliżu i zasięgu dziecka, nawet ich nie oferując do spożycia- w celu oswojenia malucha z nieznanymi produktami
• Wywoływać poczucie bezpieczeństwa i akceptacji-zachowywać przyjazną atmosferę podczas spożywania posiłków- nie wpadaj w gniew ani nie okazuj uczucia bycia zawiedzionym w obecności dziecka z powodu niepowodzeń w wprowadzaniu zmian żywieniowych. Staraj się motywować dziecko, ale niczego mu nie narzucaj. Unikaj wzmacniania stresu związanego z jedzeniem.  
• Proponować nieznane produkty wielokrotnie- nie zniechęcaj się odrzucaniem przez dziecko podanych pokarmów, nie oznacza to, że się do niego już nie przekonana, z pewnością potrzeba na to czasu
• Pamiętać by nowe dania podawać o stałych porach i w naprawdę małej ilości, stosując zasadę „małych kroków” będzie dziecku łatwiej się do tego przystosować- oferowanie mu od razu dużych porcji nieznanego jedzenia może je przytłoczyć i wywołać większy lęk oraz stres
• Chwalić dziecko, gdy spróbuje nowego pokarmu, warto również stosować inne nagrody w postaci na przykład wspólnej zabawy, czy wspólnego obejrzenia ulubionej bajki, udania się na spacer w preferowane przez dziecko miejsce. Zdecydowanie staraj się unikać nagradzania słodyczami i innymi przekąskami. 
• Dodawać stopniowo pewne ilości nowych produktów do posiłków dziecku dobrze znanych i lubianych
• Przygotowywać potrawy tak, by wyglądały na zachęcające do spożycia, na przykład w przypadku chleba zrób z nich „łódeczki”, z warzyw wycinaj kształty
• W przypadku krztuszenia się przez dziecko- zakończ karmienie, zamiast tego podaj produkt, który przypomina jego ulubiony rodzaj
• Pozwól na próby samodzielnego spożywania posiłków, w tym u małych dzieci jedzenia rączkami
• W przypadku starszych dzieci, a nawet dorosłych- angażować w proces przygotowywania dań

Odpowiedni sposób postępowania z dzieckiem z neofobią żywieniową wymaga od rodziców, opiekunów dużego zaangażowania i cierpliwości. Warto edukować ich oraz nauczycieli w zakresie tematyki tego zaburzenia. Odpowiednia interwencja wraz z podjęciem zalecanych działań terapeutycznych pozwoli na harmonijny rozwój dziecka. Nauczy się ono wtedy, jak może zapanować nad doświadczanym lękiem i funkcjonować normalnie na co dzień. Mając wsparcie dorosłych, wspólnie z nimi pokonując swoje trudności jest szansa na to, że dziecko pogłębi swoje poczucie sprawczości, przekonanie o możliwości osiągania postawionych przez siebie celów i podbuduje optymistyczny sposób myślenia. W przypadku osób dorosłych, szczególnie starszych dotkniętych neofobią żywieniową, również można pracować nad akceptacją nowych pokarmów- opisane zalecenia dotyczące w dużej mierze można przenieść na sposób pomocy osobom w innych grupach wiekowych, pomijając proces karmienia i zmieniając formy nagradzania malucha na przykładowo, stosowanie budujących wypowiedzi. 

Bibliografia:

Kozioł- Kozakowska, A., Piórecka, B., (2013). Neofobia żywieniowa jej konsekwencje uwarunkowania zdrowotne. Pobrane z: https://www.researchgate.net/profile/Beata-Piorecka/publication/269518641_Neofobia_zywieniowa_jej_uwarunkowania_i_konsekwencje_zdrowotne/links/548de0f50cf2d1800d841f90/Neofobia-zywieniowa-jej-uwarunkowania-i-konsekwencje-zdrowotne.pdf  (21.05.2021).